türklerin şaman inancından kalan pek kimsenin bilmediği, ilgi göstermediği şahane olay.
(…) bu konu üzerinde çalışan araştırıcılara göre en eski ve orjinal şaman elbiseleri, kuş veya hayvan şekillerini taklid etme sureti ile yapılan elbiselerdi.bunu giyen şaman, hem kendi atasını ve hem de istediği zaman o kuşun şekline girebileceğini göstermek istiyordu.bu şekil değiştirme araştırmalarına metamorfoz denir.türkler ise bu deyim karşılığı olarak donuna girmek sözünü kullanırlardı.bektaşiler,bu şamanist inancı tasavvufa uydurup, “ma’na aleminden velayetle” diye bir sebep bulmuşlarsa da,bu bahane kuş donuna girmeği mazur göstermeye kafi değildir.
ilk türk müslüman dervişleri de zaman zaman kuş donuna girerlerdi.mesela,
ahmet yesevi turna donuna,
hacı bektaş veli güvercin donuna,
abdal musa ise geyik donuna
bürünürlerdi(a.gölpınarlı,vilayetname s.106) .
abdal musa, hacı bektaş veli‘nin anadolu’ya gelişini şöyle anlatıyor;
“güvercin donuyla urüm’a uçan imamlar evinin kapısın açan”
başka bir vilayet-name ise hacı bektaş veli‘nin anadolu’ya uçuşunu tasavvuf‘la anlatmaya çalışarak,durumu şöyle anlatır;
heman-dem ma’na aleminden velayetle bir gökçe göğerçin tonuna girip..
hacı bektaş veli anadolu’ya varınca,öyle anlaşılıyor ki yerli dervişler tarafından iyi karşılanmamış ve aralarında rekabet meydana gelmişti.hacı bektaş, güvercin donunda anadolu’ya gelince, doğrul baba adlı anadolu’lu bir derviş de hemen doğan donuna girerek hacı bektaş’ı yakalamak istemişti. fakat hacı bektaş silkinerek, adem donuna girmiş ve insan olarak doğanın boynundan yakalamış ve nefsini kesmişti. doğrul baba tehlikeyi görüncehacı bektaş‘a yalvarmış ve onun eteklerine yüz sürmüştü. bu anadolu dervişinin doğrul adı da,türklerin meşhur av kartallarından biri olan toğrıl,toğrul(tuğrul) dan başka birşey değildir.abdülkadir geylani de beyaz bir doğanşekline girerdi. (f.köprülü,kayıkçı kul mustafa,s.51,n.1)
öyle anlaşılıyor ki hacı bektaş veli, başlangıçta güvercin donu ile gökten gelmişti.tasavvuftaki devri tamamlayarak gökten güvercin şeklinde inmiş ve tekkesnin önünde de adem donuna girmişti.
ali oldum,adem oldum,bahane
güvercin donunda geldim cihane (abdal musa)
“…tekye önünde kondu,silkinip adem tonuna girdi”
“horasan erenleriyle ma’en yeryüzüne inip,adem tonuna girdi..”
( bahaddin ögel, türk mitolojisi )
örneklerden görüldüğü üzere şamanizm türk boylarında, bektaşilerde ve alevilerde etkisini 12.yy da bile çok güçlü bir biçimde sürdürmüştür.
